مراسم پخت حلیم جُم در فین
یکشنبه؛14 مرداد 1403
گزارش خبری
در شهر فین و مارم در هرمزگان مردم از روز اول تا دهم محرم مراسمی تحت عنوان حیلم پزان دارند. این مراسم در زبان محلی مراسم جُم گفته می شود.
این سنت دیرینه که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده بیش از ۳۰۰ سال است که نسل در نسل در حسینیه های شاخص فین پخت می شود.
این حلیم در منبر شیخ غلام محمد حاج علی، خضر، قتال یا ولیالله، کل تراب یا پاقلعه و منبر کل خیری منسوب به خانواده جعفریها بیشتر طبخ میشود.
فینی ها خمرههای (ظرفی سفالی که در قدیم به عنوان ذخیره آب استفاده می شد) پخت حلیم را از لشتغان بندرخمیر که در گذشته این منطقه مرکز سفالگری استان هرمزگان بوده، خریداری و بدنه بیرونی آن را گل مالی میکنند و سپس در چالههایی که از قبل تعبیهشده گل میگیرند تا خمره ثابت مانده و تکان نخورد.
جُم، خمره ای به بلندی حدود یک متر و به شکل مخروط است که برای تهیه حلیم به ترتیبی خاص آن را گل اندود میکنند که گفته می شود این کار هنگام آتش روشن کردن برای بارگذاری این خوراکی، از ترکیدن خمره سفالی جلوگیری می کند.
تعداد خمره های پخت حلیم بین ۴ تا ۵ عدد است که دوسوم آن را از آب پر کرده و بعد از این که آب ولرم شد یا به درجه جوش رسید حدود ۵ کیلوگرم بلغور گندم (بسته به حجم خمره) به آن می افزایند.
هیزمی هم که برای بار گذاشتن حلیم استفاده می شود از چوب (کنده) درخت نخل و یا تافال (نوعی چوب خشک) است که با فاصله در کنار خمرهها قرار میدهند.
طبخ حلیم در خمرههای گِلی (جُم) از اول تا دهه محرم به سبکی خاص که منحصر به خطه فین است، در منبرهای این منطقه صورت میگیرد.
سرآشپزان کار بلد این محل (فین) پخت حلیم را از بامداد (صبح زود) زیرنظر افراد باتجربه شروع میکنند که تا عصر ادامه می یابد و باتوجه به این که زمان زیادی برای پخت نیاز است به صبر فراوانی احتیاج دارد.
چندین نفر از زمان بارگذازی تا آماده شدن حلیم آن را با کف گیر چوبی هم می زنند تا ته نگیرید و یا نسوزد که در اصطلاح محلی به این عمل (دار توی حلیم آوردن) میگویند.
بسیاری از لغت شناسان نیز معتقدند که نام حلیم از واژه عربی حلیم ریشه حلم یعنی صبر و بردباری گرفته شده چرا که پخت این نوع خوراک به زمان زیادی نیاز دارد.
حلیمی که داخل جُم و روی آتش چوب و هیزم پخت می شوه به مراتب خوشمزهتر و مطلوب تر از حلیمی است که در داخل دیگ و یا روی اجاق گاز پخته میشود، این نوع حلیم طرفداران بیشتری هم دارد.
در زمان عصر که حلیم جا افتاد بیشتر آن بین اهالی محله فین و مناطق همجوار آن توزیع می شود و مابقی نیز به هیات های عزاداری و تعزیه خوان ها در حسینیه های یاد شده، تقسیم می شود.
مردم در زمان مقرر و یا عده ای چند ساعتی قبل از پخت در مکان مورد نظر که اقدام به پخت حلیم می شود جمع می شوند و با ملاقه و دیگ هایی که در دست دارند حلیم نذری گرفته و برای تبرک به خانه می برند و در کنار خانواده می خورند.
برخی ها در هنگام خوردن به حلیم شکر می زنند و بعضی دیگر به آن دارچین و نمک و حتی روغن به آن اضافه می کنند.
مخلوط اصلی پخت حلیم سنتی از گوشت گاو یاگوسفندی و گندم یا بلغور گندم است که برای بهم زدن آن از چوب درخت خرما استفاده می کنند تا حلیم ته نگیرد و خوشمزه و خوش طعم شود و اشپزان نیز با صلوات و ذکر این حلیم را پخت می کنند.
بساط حلیمپزان درپایان دهه اول محرم برچیده می شود و خمره های جم از زمین بیرون کشیده، شسته و بع انبارهای حسینیه و تکایای آن محل منتقل می کنند.
حلیم جم در مدت ده روز اول محرم بعد از عزاداری امام حسین واهل بیت(ع) در بین عزاداران توزیع می شود.
گزارش: رقیه غلامی زاده