بندر تاریخی کنگ از بنادر مهم جنوب ایران است که دریانوردی، لنج سازی، کشاورزی و .. در آن انجام می‌شد.

اقتصاد و معیشت مردم این بندر علاوه بر دریانوردی از کشاورزی، دامداری، باغداری، سفالگری، آهنگری و مشاغل متعدد دیگر نیز بوده است. اما با توجه به بندر بودن آن و وجود خاندان دریانورد و لنج ساز در این بندر، معیشت بیشتر مردم این بندر از دریانوردی و اقتصاد دریامحور بوده است. 

بندرکنگ ازجمله بنادری بود که سفرهای دریایی و لنج سازی در آن قطع نشد و در بستر زمان سفرهای کوچک و بزرگ به هند، آفریقا، یمن، عراق، بنادر شمالی و جنوبی خلیج‌فارس از بندرکنگ صورت می‌گرفت و دستاوردهای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی این سفرها به‌گونه‌ای بود که همواره باعث تشویق دریانوردان به سفرهای دریایی در بستر زمان می‌شد و بین خاندان دریانورد در بندرکنگ نوعی رقابت سالم و همکاری برای لنج سازی و سفرهای دریایی وجود داشته است.

آثار تاریخی موجود در بندرکنگ نشان می‌دهند که این بندر شاهراه تجاری خلیج‌فارس در بستر زمان بوده است. چون در دوره‌های صفویه، اتابکان فارس، سلجوقیان و پس‌ازآن، این بندر آباد بوده و آثاری از دوره‌های متعدد در این شهر مشهود است. 

این بندر دارای لاورها و چاه‌های آب شیرین زیادی بوده که در بسیاری از نقاط آن کشاورزی صورت می‌گرفت. افراد و خانواده‌های زیادی از مناطق متعدد به شهر کنگ مهاجرت نموده که قزوینی‌ها ازجمله این مهاجرین بودند و یک محله به نام قزوینی‌ها در بندرکنگ معروف بوده است.

قزوینی‌ها که از دوره صفویه به بعد وارد بندرکنگ شده بودند، کار آهنگری در این بندر انجام می‌دادند. خانواده‌های زیادی نیز از بنادر اطراف کنگ به این شهر مهاجرت کردند. ازآنجایی‌که بندرکنگ دارای دریانوردی پررونقی بود، دریانوردان بنادر اطراف نیز به بندرکنگ آمده و با لنج های دریانوردان بندرکنگ به سفرهای دریایی می‌رفتند. برخی از این دریانوردان خودشان هم در بستر زمان لنج خریداری نمودند و  خانواده‌های خود را نیز در بندرکنگ سکنی دادند.

با توجه به اهمیت لنج سازی در بندرکنگ، شاهانی نظیر نادرشاه افشار نیز به لنج سازان بندرکنگ توجه ویژه داشته و از دولتمردان خودخواسته بود تا از لنج سازان بندر کنگی برای ساخت شناورهای چوبی که در نیروی دریایی استفاده می‌شد، حمایت مالی صورت گیرد.

فرهنگ و آثار ناملموس در بندرکنگ

 بندرکنگ ازجمله بنادر خلیج‌فارس است که دارای آثار ملموس و ناملموس زیادی است. حجله عروس بندرکنگ که بسیاری از آلات و ادوات آن از هند می‌آمد، از گذشته تاکنون در بندرکنگ کاربرد دارد. 

موسیقی و رقص رزیف از دیگر آثار ماندگار بندرکنگ است که از گذشته تاکنون در بندرکنگ پایدار مانده و جزو آثار فرهنگی بندرکنگ و جنوب ایران است.

ناخدایان بندر کنگی دارای دانش سنتی دریانوردی با لنج های بادبانی هستند که تاریخ شفاهی آن‌ها راهگشایی تاریخ دریانوردی ایرانی‌ها در بستر زمان است. در حال حاضر لنج سازی چوبی خلیج‌فارس در بندرکنگ و جزیره قشم فعالیت می‌کنند و بندرکنگ یکی از بنادر مهم خلیج‌فارس در زمینه لنج سازی و دریانوردی است. 

فرهنگ خوراک و پوشش ازجمله مباحث فرهنگ ناملموس بندرکنگ است که می‌توان در ارتباط با آن مطالب زیادی نگاشت و به شناخت فرهنگ ناملموس بندرکنگ کمک کرد.

رسم نوشیدن قهوه و سلسله‌مراتب آن همواره یک رسم جالب‌توجه در مناطق جنوبی ایران و ازجمله بندرکنگ است. هرچند در حال حاضر بسیاری از سلسله‌مراتب این رسم رو به فراموشی رفته است، اما درگذشته این‌گونه نبوده و فردی که قهوه را می‌ریخت از تمام فوت‌وفن مجلس داری باخبر بوده و اگر فنجان قهوه را دست فردی که قهوه را می‌نوشید می‌داد، دقت می‌کرد که با کدام دست به او قهوه داده و با کدام دست پس بگیرد. اگر فنجان قهوه توسط نوشنده قهوه تکان داده می‌شد، به‌منزله این بود که دیگر لازم نیست قهوه را برای او بریزد. معمولاً مجالس قهوه همواره در بین بزرگان برقرار بود.

فرهنگ مهمانداری و شیوه پذیرایی از مهمان هم در بندرکنگ همواره جالب بوده است و میزبان تلاش داشته از مهمان به بهترین شیوه پذیرایی نماید. مجلس مهمان در بیشتر خانه‌های بندرکنگ وجود داشت که معمولاً دم درب منزل بوده و مهمان را در آن مجلس پذیرایی می‌کردند. این مجلس که از بهترین نوع فرش‌ها، مفروش شده بود، از اتاق‌های بزرگ خانه بوده و درزمانی که مهمان هم نبود، افراد اقوام و نزدیکان در آن پذیرایی می‌شدند. 

درگذشته که وسایل برودتی نبود، این مجلس‌ها دارای پنجره‌های متعدد و یا بادگیر بودند تا مهمان در آن احساس گرما نکند. مهمانداری و پذیرایی مهمان همواره یک حسن در بندرکنگ بوده و وقتی مهمان وارد یک‌منزل می‌شد، صاحب‌خانه به دیگران هم می‌گفت که مهمان دارد و افرادی از اقوام نیز پیش مهمان می‌آمدند و مورد پذیرایی قرار می‌گرفتند. فرد کنگی تلاش می‌کرد مهمان را به برخی از نقاط شهر بندرکنگ برده تا با ساختار شهر بندرکنگ و جاذبه‌های آن به‌خوبی آشنا شود. در حال حاضر هم همین‌گونه است و رسم و رسوم مهمانداری در بندرکنگ به‌خوبی به‌جا آورده می‌شود.

فرهنگ پوشش و استفاده از پوشش محلی در بندرکنگ نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. علیرغم ورود مدهای متعدد در مناطق جنوبی ایران، زنان و مردان بندر کنگی بسیاری از فرهنگ پوشش خود را پاس داشته‌اند. لباس‌های محلی اعم از چادر بندری، شلوار بندری، پیراهن کندوره و غیره توسط زنان بندرکنگ مورداستفاده قرار می‌گیرد. گلابتون دوزی، خوس دوزی و دیگر صنایع‌دستی که در لباس‌های محلی زنان بندرکنگ کاربرد دارد، همواره توسط زنان و دختران بندر کنگی صورت می‌گیرد. گردشگرانی که از بندرکنگ دیدن می‌کنند همواره خریدار بسیاری از لباس‌های محلی در بندرکنگ هستند. در خانه صنایع‌دستی بندرکنگ بسیاری از این لباس‌های محلی که هنر زنان بندر کنگی است، برای فروش وجود دارد. برقع نیز درگذشته توسط برخی از زنان بندر کنگی مورداستفاده قرار می‌گرفت. اما در حال حاضر کاربرد آن بسیار کم شده است.

امرارمعاش برخی از زنان و دختران بندر کنگی از طریق صنایع‌دستی درزمینه پوشش سنتی بندرکنگ است.

فرهنگ پوشش مردان هم در بستر زمان تغییرات زیادی به خود دیده و پیشرفت تکنولوژی و ورود وسایل برودتی باعث شده که پوشش مردان بندرکنگ با گذشته به کلی متفاوت باشد. 

گزارش: دکترمحمد حسن‌نیا